İki tür uçuş kumandası bulunmaktadır. Bunlardan birincisi ana uçuş kumandaları diğeri ise yardımcı uçuş kumandalarıdır. Bu makalemizde ana uçuş kumandalarını inceleyeceğiz.
a. Aileron
Uçağın yatış hareketleri, her bir kanadın firar kenarlarında bulunan aileron’lar ile sağlanır. Aileron’lara pilot kabininde bulunan lövyenin sağa-sola yatırılması ile kumanda edilir. Aileron kumanda volanının sağa döndürülmesi (ya da lövyenin sağa yatırılması) ile sağ aileron’un firar kenarı yukarı; sol aileron aşağı hareket eder. Sağ aileron firar kenarının yukarı hareketi sayesinde kanat ile beraber alt tarafta bir kamburluk oluşur. Sol kanatta ise kamburluk üst tarafta meydana gelir. Şu halde kanatların kesitlerinde meydana gelen değişim sayesinde kanatlardaki basınç farklarında dengesizlik meydana gelir. Bu dengesizlik neticesinde uçak sağa doğru yatmış olur. Yatış volanının sola döndürülmesi ile de bu olayların tersi meydana gelir; uçak sola doğru yatış yapar.
b. Elevator
Uçağın yunuslama ekseni etrafındaki burun aşağı ve burun yukarı hareketleri elevator’ler ile sağlanır. Elevator’ler empenage (empenaj - kuyruk takımı)’daki horizontal satabilizer (yatay stabilize)’ın firar kenarına yerleştirilmiştir. Pilot kabininde bulunan lövyenin ya da kontrol dikmesinin ileri-geri hareket ettirilmesi ile elevator’lerin kenarı istenen yönde hareket eder. Elevator’lerin aşağı-yukarı hareket etmesi, aileron’larda olduğu gibi yüzey kamburluğunun değişimine neden olur. Elevator’ün hareketi ile yatay stabilizenin iki yüzeyi arasındaki basınç farkı kontrollü olarak değişir. Basınç değişimi, uçağın boylamasına dengesini bozar ve uçak yunuslama hareketi yapmış olur.
c. Rudder
Uçağın sapma ekseni etrafındaki dönüş hareketlerini, vertical stabilizer (dikey stabilize)’ın firar kenarında bulunan rudder sağlar. Rudder’ın sağa-sola hareketleri, pilot kabininde bulunan pedallar ile kumanda edilir. Eş pedallar zıt koordineli olarak çalışırlar; biri öne giderken diğeri geri gelir.Rudder’ın çalıştırılması ile dikey stabilizenin iki yüzeyi arasındaki basınç dengesi bozulur. Negatif sapma karalılığının etkisi ile uçağın burnu istenen yöne çevrilmiş olur.
www.turkpilotlar.com eğitim dökümanlarından alınmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder